Tôi thuộc thế hệ 8x, sinh ra và lớn lên ở Singapore. Bố mẹ và những người xung quanh tôi luôn nói với tôi rằng cách tốt nhất để có một cuộc sống khấm khá là kiếm một tấm bằng đại học loại giỏi.
Bạn không đọc nhầm đâu. Tôi sẽ nói lại thêm một lần nữa.
“Cuốn hộ chiếu của tôi đã cho tôi học được nhiều điều hơn tất cả những gì trường đại học của tôi đã dạy.”
Bài viết này được đóng góp bởi: A Girl and A Bald Traveller
Vì sao? Một tấm bằng đại học chứng minh rằng BẠN THÔNG MINH. Vì vậy, bạn sẽ dễ dàng xin được một công việc tốt. Nói cách khác, bạn có bằng đại học, bạn có tấm vé tới thành công và sự giàu có. Bạn không có bằng đại học, tương lai bạn xám xịt.
Sự thực là, đó là câu chuyện của hơn chục năm trước rồi. Thời buổi này, khi bằng đại học nhan nhản, những tấm bằng đại học chỉ có giá trị như những món đồ được mua ngoài chợ.
Ngoài những chương trình tại chức, liên thông của các trường công, bạn còn có thể “mua” được tấm vé vào các trường dân lập, liên kết, các trường tư đắt đỏ có chương trình lấy bằng quốc tế Anh, Pháp, Mỹ, v.v. Hoặc nếu chịu chơi hơn, bạn có thể đi du học với hàng vạn lựa chọn về bằng cấp.
Tuy nhiên tôi không hề chỉ trích việc này. Ai cũng có quyền và xứng đáng được hưởng giáo dục tốt. Tấm bằng đại học của tôi cũng đã giúp tôi có được công việc đầu tiên ngay sau khi tốt nghiệp. Nhưng từ đó trở đi, những gì tôi đạt được trong sự nghiệp cho đến ngày hôm nay không hề được quyết định bởi tôi là một cử nhân.
Bây giờ chúng ta hãy quay lại vấn đề chính nhé. Tôi sẽ chứng minh cho các bạn thấy cuốn hộ chiếu của tôi đã cho tôi những gì mà tấm bằng đại học của tôi không thể cho tôi được.
1. Tấm bằng đại học của tôi mang đến cho tôi một món nợ lớn
Tôi xin thú nhận là tôi học đại học ở một trường tư. Các bạn đã biết học ở trường tư thì đắt như thế nào rồi đấy. Những năm học ở trường đã lấy đi của tôi trên $30,000 đô. Bố mẹ tôi không có tiền để chi trả nên đã giúp tôi ký một khoản nợ với ngân hàng để tôi tự trả sau khi ra trường. Vậy là, với tấm bằng tốt nghiệp trong tay, một cuộc sống “tươi đẹp” chào đón tôi với khoản nợ mấy chục nghìn đô với lãi suất 4.5% một tháng.
2. Cuốn hộ chiếu của tôi khiến tôi giàu có hơn bởi những trải nghiệm
Cuốn hộ chiếu của tôi cho tôi được mở rộng tầm mắt và trải nghiệm những điều tuyệt vời khắp thế giới với chi phí chắc chắn là ít hơn mấy năm học đại học kia. Đúng là du lịch có thể rất tốn kém, nhưng du lịch bụi thì không hề. Mục tiêu của tôi khi đi du lịch là tiêu pha càng ít trong lúc trải nghiệm càng nhiều càng tốt.
Mỗi khi tôi lật những trang hộ chiếu, những trải nghiệm và ký ức ùa về. Tôi nhớ lại cảm giác sợ hãi khi bị mắc kẹt ở độ cao 15,000 ft ở trên những dãy núi Himalayas. Tôi mỉm cười mãn nguyện khi nhìn lại chuyến đi khám phá châu Phi một mình của mình.
Nếu phải so sánh từng đồng tôi bỏ ra cho việc học đại học và đi du lịch, tôi phải nói rằng mỗi giờ đi du lịch đáng đồng tiền tôi bỏ ra hơn.
Xem thêm: 15 món đặc sản châu á bạn nên thử một lần trong đời
3. Ở trường đại học tôi được dạy đại học là cách giáo dục tốt nhất
Tôi còn nhớ khi mình học lớp 1, cô giáo tôi đã nói với cả lớp chúng tôi rằng: “Singapore là đất nước sạch NHẤT thế giới.” Lúc đó, khi tôi mới 7 tuổi, tôi đã rất muốn nói với cô rằng cô đã sai rồi. Nhưng một đứa trẻ 7 tuổi thì biết gì mà nói.
Có một điều tôi đã học được ở trường học đó là không phải tất cả kiến thức đều có thể tìm thấy trong các lớp học, những gì bạn được dạy chưa chắc đã đúng, và những người dạy bạn thật ra cũng chưa chắc nắm rõ về những gì họ dạy.
4. Hộ chiếu của tôi chỉ cho tôi biết rằng đi du lịch cũng chính là một cách giáo dục
Nhờ đi du lịch, tôi mới nhận ra rằng người Singapore không vứt rác bừa bãi không phải bởi vì chúng tôi có ý thức giữ gìn đất nước mình sạch đẹp, mà là do mức phạt nặng nếu vứt rác bừa bãi. Trong khi đó ở Nhật Bản, người dân mang theo túi rác bên mình mọi lúc mọi nơi đề phòng những lúc không tìm thấy thùng rác cho dù có vứt rác bừa bãi họ cũng KHÔNG bị phạt.
Nhờ đi du lịch, tôi cũng học được rằng người Vanuatu thích giao dịch bằng trao đổi hàng hoá hơn là bằng tiền. Họ luôn tươi cười với cả người quen lẫn lạ khi đi trên phố. Và bạn tin không, nơi mà mọi người không muốn nhận tiền này lại là nơi những cư dân hạnh phúc nhất trên thế giới đang sinh sống!
Từ mảnh đất ấy, tôi đã học được thế nào là hạnh phúc. Từ những làng nghèo ở Nepal và Bangladesh, tôi đã học được thế nào là trân trọng từ những điều nhỏ nhất mình đang có.
Tôi tự hỏi, tại sao mình lại không hề học được những điều này trong trường đại học?
5. Ở trường đại học, tôi học được sự theo đuổi thành công và danh vọng
“Bạn đã học chăm chỉ như thế. Đừng có bỏ phí 4 năm đại học đấy. Bạn phải thành công!”
Nhờ có tấm bằng cử nhân truyền thông, tôi đã được vào ngân hàng làm. Trong buổi phỏng vấn hôm ấy, tôi không hề nhắc đến những kiến thức tôi đã học được trong trường, mà là những thứ tôi tự học và kinh nghiệm tôi làm thêm ở một vài công ty lúc còn là sinh viên, và sự thể hiện cá tính của tôi. Tôi cuối cùng cũng có được một công việc lương cao và kiếm được kha khá tiền để mua những thứ xa xỉ.
Nếu bạn cũng muốn có được công việc để mua những món đồ xa xỉ nhưng lại không thi được vào ngành Ngân hàng hay Tài chính, tôi tiết lộ cho bạn một điều nhé. Tôi có những người bạn cực kỳ thành công và giàu có trong lĩnh vực kinh doanh, bất động sản và ngân hàng. Họ trước kia không hề học đại học về những lĩnh vực đó. Vậy nên đừng tốn quá nhiều tiền và thời gian để học cho bằng được một cái ngành nào đó.
(À, dĩ nhiên là những bạn học các ngành như Luật, Y, Khoa học… thì bắt buộc phải học đúng ngành rồi.)
6. Cuốn hộ chiếu đã cho tôi thấy thành công không phải là tất cả trong cuộc sống
Trong ảnh bên phải là nơi ngủ tạm bợ của người dân nghèo Bangladesh trên một con tàu. Ảnh bên trái là những “ngôi nhà” của người Lesotho ở châu Phi.
Ở trường, tôi đã được học về khoảng cách giàu nghèo giữa các quốc gia, và sự khác biệt của các đất nước ở “thế giới thứ nhất” và “thế giới thứ ba”.
Nhưng có bao giờ bạn lật lại những trang sách nói về những điều ấy? Có bao giờ bạn xúc động và muốn làm điều gì đó cho họ (và thực sự làm) khi chỉ đọc sách ở trường?
Còn tôi, mỗi lần tôi nhìn vào những chiếc dấu trong hộ chiếu, những hình ảnh của những con người khốn khổ ấy lại như ngay trước mắt, ký ức khi nếm thử những bữa cơm không có một miếng thịt của họ, ngủ ở những nơi màn trời chiếu đất tồi tàn và bốc mùi hôi hám cùng họ lại trở về ngay trước mắt tôi và thôi thúc tôi làm những việc để thay đổi cuộc sống của những người kém may mắn hơn mình.
7. Tấm bằng đại học mua cho tôi vị trí của người làm thuê
Cũng giống như bạn bè cùng trang lứa, mơ ước của tôi trong những năm đại học là tìm được một công việc tốt lương cao sau khi ra trường (và tôi đã làm thế thật). Sau những năm tháng đi làm, lương của tôi ngày càng cao, và tôi cảm thấy sợ hãi mỗi khi nghĩ đến chuyện bị mất việc. Ai sẽ trả tôi mức lương cao như bây giờ đây? Tôi mà mất việc thì tôi liệu có kiếm được việc giống như bây giờ không? Nếu không thì làm việc gì để kiếm tiền bây giờ? Môi giới nhà đất? Hay là đi bán bảo hiểm? Nhưng mà tôi có bằng đại học cơ mà!!
Thật ra thì, rào cản đến thành công đôi khi lại chính là tấm bằng đại học. Ai bảo rằng học đại học thì bị mất mặt khi đi bán bảo hiểm, đi môi giới nhà đất, đi làm nông dân, đi bán hàng ăn, đi bán quần áo mỹ phẩm online…? Những người thành công nhất trên thế giới đã trải qua đủ thứ nghề khi họ còn trẻ. Hãy làm những gì mà bạn yêu thích, đừng vì tấm bằng đại học mà nghĩ rằng cơ hội thành công chỉ nằm ở những hồ sơ xin việc vào những công ty, tập đoàn lớn.
8. Cuốn hộ chiếu của tôi mang cả thế giới nằm dưới chân tôi
Trong ảnh là cô bạn tôi đang tận hưởng khung cảnh tuyệt đẹp của Georgia.
Khi tấm bằng đại học giữ tuổi trẻ của bạn ở trong một văn phòng nào đấy, cuốn hộ chiếu nói với bạn rằng: “Hãy đi và khám phá đi, khi bạn còn trẻ!”. Thế giới này rộng lớn lắm. Bạn có chắc bạn muốn cả đời mình làm công việc ấy, ở trong một văn phòng tương tự như vậy, tiếp xúc với những người giống giống như vậy, hàng ngày đều tán dóc về những chủ đề đã bao năm vẫn thế không?
Một con ếch đọc sách trong một cái giếng thì vẫn là một con ếch trong cái giếng. Tôi có thể nhìn xung quanh và thấy cực kỳ nhiều những con ếch chăm chỉ đèn sách ở Singapore (hoặc có thể gọi là những con cừu ngoan ngoãn như nhiều người thích được gọi). Một vài con ếch có bằng cử nhân và nghĩ rằng chúng thông minh lắm. Một vài con ếch khác khá hơn, đã từng đi đến Paris, Rome, Tokyo và nói với mọi người rằng chúng đã đi khám phá khắp thế giới. Đáng buồn là có những con ếch sống thoải mái trong cái giếng đơn giản vì chúng không bị chết ngạt. Tuy nhiên, ếch ngồi đáy giếng thì vẫn là ếch ngồi đáy giếng, cho đến khi chúng đủ can đảm để nhảy lên cái gáo nước và thoát ra khỏi cái giếng nhỏ hẹp đó.
Này bạn hãy mở hộ chiếu của mình ra xem bao nhiêu trang đã được đóng dấu rồi? Thế giới thực sự ở dưới chân bạn, chỉ cần bạn có đủ dũng khí để nhấc chân lên và đi! Tôi giờ đây đã không còn là nô lệ cho công việc của mình nữa. Tôi đã trở thành một sinh viên của “ngôi trường” thế giới.
9. Tấm bằng đại học chỉ cho tôi trở thành một anh chàng cử nhân khác
Những người tốt nghiệp đại học khá là kỳ lạ. Họ cứ nghĩ họ xứng đáng có được những công việc lương cao và thành công nhanh chóng. Nhưng họ quên mất rằng cùng tốt nghiệp với họ năm đó còn có bao nhiêu người khác. Chưa kể những người tốt nghiệp trước và có nhiều kinh nghiệm hơn. Chưa kể những người tốt nghiệp sau và trẻ trung, năng động hơn.
Cả đất nước tôi đầy rẫy những kẻ mang bằng cấp suốt ngày than thở tại sao cuộc sống lại không công bằng với họ, tại sao không đưa họ đến với “miền đất hứa”. Họ tốt nghiệp toàn ở những trường hàng đầu quốc gia, hàng đầu châu Á, thậm chí hàng đầu thế giới cơ mà!
Đến lúc phải quay về thực tại rồi các bạn cử nhân ạ. Không có “miền đất hứa” nào cả, có bằng đại học, bạn sẽ được làm cho các công ty, hàng ngày vật lộn với áp lực công việc, đối mặt với những mối quan hệ đồng nghiệp – sếp phức tạp, chẳng đủ thời gian chăm sóc bản thân hay gia đình, và có thể lắm, nhận một mức lương chẳng xứng đáng chút nào với công sức bạn bỏ ra! Bạn muốn có một cuộc sống tốt đẹp hơn thế, vậy thì chỉ nhờ tấm bằng đại học thôi thì chưa đủ đâu!
10. Cuốn hộ chiếu cho tôi được làm chính tôi
Tôi là người Singapore đầu tiên anh bạn thổ dân Swaziland, châu Phi này từng gặp!
Với cuốn hộ chiếu trong tay, tôi quyết tâm không làm một con ếch (hay con cừu) nữa! Tôi quyết định tôi phải là một người độc lập, làm những việc mà mình muốn, và KHÔNG cần phải GIỐNG NGƯỜI KHÁC. Tôi quyết định không cần phải chờ đợi người bạn nào làm giống như mình, cũng không cần phải rủ ai đi cùng cho đỡ sợ.
Chuyến đi một mình đầu tiên của tôi là đến Lithuania. Thật sự là tuyệt vời lắm cái cảm giác lần đầu tiên một mình “nhảy ra khỏi cái giếng”. Tôi thấy tự do, và tự hào vì được là chính mình. Cảm giác còn vui hơn cả đạt điểm A cho tất cả các môn nữa! Sáu tháng sau chuyến đi đó, tôi đã tiếp tục lên đường một mình tới châu Phi, lần này là tới Lesotho và Swaziland.
Đi một mình, tôi đã học được cách đối mặt với sự cô đơn, học được cách tự chăm sóc cho bản thân, và cách mở lòng mình và làm quen với những người bạn mới ở những nơi hoàn toàn xa lạ.
Tóm lại
Tôi không nói là bằng đại học không có giá trị gì đâu nhé. Nó đã giúp tôi có được nhiều thứ. Tuy nhiên, nếu tôi bị chĩa súng vào đầu và bị bắt lựa chọn hoặc chỉ được học đại học để lấy kiến thức hoặc chỉ được đi du lịch để lấy kiến thức thì chắc chắn tôi sẽ chọn cái thứ hai.
Tấm bằng đại học dạy tôi rằng đi học thì sẽ thành công, và thành công có nghĩa là hạnh phúc. Điều đó không đúng.
Cuốn hộ chiếu mở ra một thế giới mà tôi chưa từng biết đến. Một thế giới mà mọi người không chỉ quan tâm đến tiền, đến những chiếc xe ô tô, những chiếc đồng hồ Rolex, hay đến việc ngồi xuýt xoa so sánh mức lương hay tài sản của nhau. Tôi đã được cuốn hộ chiếu dạy cách nhìn thế giới với tấm lòng bao dung, và sẵn sàng đón nhận cái mới. Cuộc sống còn rất nhiều thứ đáng để đấu tranh chứ không chỉ là những đợt thăng chức tăng lương.
Tôi và bạn gái ở ở Kotor, Montenegro
Cảm ơn cuốn hộ chiếu tôi đã có có những ngày lang thang ở châu Âu, rong ruổi khắp châu Mỹ, thám hiểm ở châu Phi. Cảm ơn cuốn hộ chiếu vì đã cho tôi nếm trải cái lạnh khi gần kiệt sức ở Himalayas và cái nóng cháy cổ họng của sa mạc Sahara. Cảm ơn vì đã cho tôi cơ hội được rời chiếc nệm êm ở nhà và ngủ trong những chiếc cống đầy rác ở Bangladesh.
Với hầu hết mọi người, sự học hành dừng sau cánh cửa đại học. Nhưng nhờ cuốn hộ chiếu, tôi được tiếp tục sự nghiệp học hành cả đời của mình.
Bạn tìm thấy cuốn hộ chiếu của mình chưa?
Đã đến lúc đóng dấu cho nó rồi đấy!
Bài viết này được dịch từ: Forget About a Degree – My Passport Taught Me More than University Ever Did
